Sau cơn bão vừa qua, trên mạng xã hội lan truyền hàng loạt hình ảnh những cột điện ly tâm bị gãy ngang, khiến nhiều người không khỏi thắc mắc: “Sao không thấy lõi thép bên trong? Có phải cột rỗng, cột giả thép?” Câu hỏi tưởng chừng đơn giản ấy lại hé mở một câu chuyện kỹ thuật ít người biết về cấu tạo đặc biệt của cột điện ly tâm, loại cột đang được sử dụng rộng rãi trên khắp cả nước. Để làm rõ vấn đề, phóng viên chúng tôi đã có cuộc trao đổi với Kỹ sư Hoàng Tuấn (Kỹ sư kết cấu Công ty cổ phần xây dựng VRO), người có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực vật liệu và kết cấu bê tông ứng suất trước.
Tìm hiểu về cột điện ly tâm dự ứng lực
PV: Thưa anh Hoàng Tuấn, gần đây có nhiều hình ảnh lan truyền trên mạng cho thấy các cột điện ly tâm bị gãy trong mưa bão, nhưng điều khiến nhiều người thắc mắc là không thấy lõi thép bên trong. Anh có thể giải thích tại sao lại như vậy không?
Kỹ sư Hoàng Tuấn: Đây là một hiện tượng thường gây hiểu nhầm cho người dân. Trên thực tế, cột điện ly tâm là loại cột được sản xuất bằng bê tông cốt thép ứng suất trước, trong đó lõi thép không nằm ở giữa cột mà được phân bố thành vòng tròn sát thành cột, gần lớp bê tông ngoài cùng. Vì vậy, khi cột bị gãy, mặt gãy không nhất thiết để lộ lõi thép ra ngoài, khiến nhiều người tưởng rằng “không có thép” trong đó.
PV: Tức là lõi thép không nằm giữa như trong các cột bê tông thông thường?
KS Hoàng Tuấn: Chính xác. Ở cột bê tông thông thường, người ta đặt các thanh thép dọc ở gần trung tâm tiết diện. Nhưng ở cột ly tâm, khi quay ly tâm trong khuôn, bê tông bị ép ra ngoài và các bó thép dự ứng lực cũng nằm gần bề mặt ngoài của cột. Cấu trúc này giúp chịu lực uốn và lực kéo rất tốt, nhưng cũng tạo ra hiểu lầm thị giác khi cột bị gãy.
Tại sao cột điện ly tâm gãy lại không thấy lõi thép?
PV: Nhiều người vẫn cho rằng nếu có lõi thép thì khi gãy phải thấy sợi thép lộ ra, thậm chí kéo dài như sợi dây. Tại sao điều đó không xảy ra?
KS Hoàng Tuấn: Có vài lý do kỹ thuật
Thứ nhất, thép ứng suất trước trong cột ly tâm được kéo căng trước khi đổ bê tông. Sau khi bê tông đông cứng, người ta thả lực kéo ra, thép cố gắng co lại và tạo ra lực nén bên trong bê tông. Vì thế, khi cột bị gãy, các sợi thép này đã bị gãy hoặc rút vào trong khối bê tông, không dễ thấy bằng mắt thường.
Thứ hai, lớp bê tông bảo vệ bên ngoài thường dày 1,5–2cm, che phủ phần thép. Nếu mặt gãy trơn, hoặc bê tông bị vỡ vụn, sợi thép có thể nằm chìm bên trong vài centimet, khiến người đứng ngoài không nhìn thấy gì cả.
PV: Có phải điều đó đồng nghĩa rằng cột ly tâm vẫn có thép, chỉ là người ta không thấy?
KS Hoàng Tuấn: Đúng vậy. Không có chuyện “cột điện không có lõi thép”. Mỗi cây cột ly tâm đều được kiểm định theo tiêu chuẩn TCVN rất chặt chẽ. Cột có thể gãy vì vượt tải trọng thiết kế, do gió bão mạnh, do xe đâm, hoặc do ăn mòn theo thời gian chứ không phải vì “rỗng ruột”.
Cần hiểu rằng, cột ly tâm không có lõi thép giữa không có nghĩa là “rỗng ruột”, mà là thiết kế tối ưu về cơ học.
Sản xuất cột điện ly tâm dự ứng lực
PV: Anh có thể chia sẻ rõ hơn về quy trình sản xuất cột điện ly tâm được không? Có phải “rỗng” bên trong là một lỗi?
KS Hoàng Tuấn: Không, đó là đặc điểm thiết kế chuẩn. Khi quay ly tâm, bê tông bị ép ra ngoài và để lại một khoang rỗng giữa cột, điều này giúp giảm trọng lượng, tăng khả năng chịu uốn, và dễ vận chuyển. Thép ứng suất trước chạy dọc sát lớp ngoài của cột, được cố định bằng neo đầu và vòng đai. Sau khi quay và dưỡng hộ, bê tông đạt cường độ cao gấp đôi, thậm chí gấp ba bê tông thông thường.
>>> Bạn cũng đang quan tâm: Sàn dự ứng lực là gì? Thiết kế và thi công
PV: Vậy khi nhìn thấy một cột gãy mà không thấy thép, người dân nên hiểu điều đó như thế nào?
KS Hoàng Tuấn: Nên hiểu rằng đó không phải cột “giả thép” hay kém chất lượng, mà chỉ là đặc trưng cấu tạo của cột ly tâm. Cột vẫn có thép nhưng bố trí khác. Tất nhiên, nếu có nghi ngờ về chất lượng sản xuất hoặc kiểm định, cơ quan quản lý nên lấy mẫu kiểm tra, chứ không thể kết luận chỉ bằng mắt thường hay hình ảnh trên mạng.
Cột điện ly tâm dễ gãy hơn cột điện bê tông đặc?
PV: Một số ý kiến nói rằng nếu cột ly tâm “rỗng ruột”, khi có lực tác động, nó dễ gãy hơn cột đặc. Anh nghĩ sao?
KS Hoàng Tuấn: Về nguyên lý, cột ly tâm rỗng nhưng có lớp bê tông dày hơn ở vùng chịu lực, đồng thời lực nén trước giúp nó chịu uốn và dao động rất tốt. Nếu so cùng trọng lượng, cột ly tâm bền hơn và ít cong vênh hơn cột đặc thông thường. Tuy nhiên, nếu bị va chạm trực tiếp hoặc mỏi lâu năm, phần rỗng có thể làm cột gãy đột ngột, đó là điều cần được tính toán trong thiết kế.
PV: Từ góc nhìn kỹ thuật, theo anh, người dân và cơ quan quản lý nên chú ý điều gì để tránh hiểu nhầm và nâng cao an toàn?
KS Hoàng Tuấn: Không đánh giá cột chỉ bằng cảm quan và cần hiểu cấu trúc ly tâm khác với cột thường. Bảo trì định kỳ, đặc biệt là tại các khu vực có khí hậu ăn mòn hoặc thường xuyên mưa bão. Bên cạnh đó thì không tự ý thay đổi cách chôn, cách neo dây hoặc treo tải vì mỗi loại cột được thiết kế cho một tải trọng nhất định. Các đơn vị hoặc cơ quan chức năng liên quan có thể tuyên truyền kỹ thuật cho người dân, để tránh lan truyền thông tin sai lệch kiểu “cột không có lõi thép”.
PV: Cuối cùng, nếu anh phải trả lời ngắn gọn cho câu hỏi “Vì sao cột điện ly tâm gãy mà không thấy lõi?” anh sẽ nói sao?
KS Hoàng Tuấn: Tôi sẽ nói thế này
“Không thấy lõi thép, không có nghĩa là không có thép. Thép nằm sát thành cột, bị che phủ bởi lớp bê tông bảo vệ, và đôi khi gãy bên trong. Đó là đặc điểm của cột ly tâm ứng suất trước, không phải lỗi sản xuất.”
PV: Cảm ơn anh Hoàng Tuấn vì những chia sẻ rất rõ ràng và thực tế. Hy vọng qua bài viết này, độc giả sẽ có cái nhìn đúng hơn về cấu tạo và độ an toàn của cột điện ly tâm, một công nghệ đã được dùng rộng rãi trên thế giới.
